Hamburgerler ve ekonomi… Aynı cümlede pek anlamlı durmasa da, 1986 yılında The Economist dergisi bu iki kelime ile efsanevi Big Mac Endeksi’ni oluşturdu. İsminden de anlaşılacağı üzere, bu endeks McDonald’s’ın ünlü hamburgeri Big Mac üzerinden ülkelerin para birimlerinin satın alma gücünü ölçmeyi amaçlıyor.
Big Mac Endeksi Nedir?
Big Mac Endeksi, farklı ülkelerdeki Big Mac’in fiyatlarını Amerikan Doları cinsinden karşılaştırarak, para birimlerinin birbirleri karşısındaki gerçek değerini ve satın alma gücü paritesini (PPP) gösteren bir ölçüttür.
Satın alma gücü paritesi ise bir para biriminin alım gücünü belirler. Farklı ülkelerde aynı mal veya hizmetin, bizim örneğimizde bir Big Mac’i, fiyatlarını karşılaştırır. Diğer bir ifadeyle, çeşitli ülkelerdeki bir ürünün fiyat oranlarına bakarak döviz kurunu belirleyebiliriz.
Endeksin Çalışma Prensibi
Örneğin, 2024 itibarıyla Avustralya’da bir Big Mac 7.90 Avustralya Doları’na mal oluyor. Diyelim ki bu parayı Japon Yen’ine çevirdiniz. Eğer aldığınız para ile Japonya’da aynı Big Mac’i alabiliyorsanız, bu iki para biriminin alım gücü birbirine eşittir. Eğer daha fazla Big Mac alabiliyorsanız, bu sefer Avustralya Doları’nın Japon Yen’ine karşı daha güçlü olduğunu anlıyoruz.
Ocak 2024 itibarıyla ABD’de bir Big Mac’in ortalama fiyatı 5,69 dolar iken, Türkiye’de bu fiyat resmi internet sitesinde 150 TL olarak belirlenmiştir. Bu durumdan yola çıkarak, dolar/TL döviz kuru teorik olarak 26,36 olmalıdır. Ancak mevcut kur 32,27 seviyesindedir. Aşağıda sizlerle paylaşacağım formüle göre hesapladığımızda, Türk Lirası’nın Amerikan Doları karşısında teorik değerinden yaklaşık olarak %22,41 daha düşük olduğunu görüyoruz. Bu da TL’ nin dolar karşısında hızla değer kaybettiğini ve alım gücünün düştüğünü ortaya koyuyor.
Big Mac Endeksi Nasıl Hesaplanır?
1.Her ülkenin Big Mac fiyatını yerel para birimi cinsinden listeleyin.
2.Yerel fiyatları güncel döviz kurları kullanarak Amerikan Dolarına çevirin: Dolar Karşılığı= Yerel Fiyat X Döviz Kuru
3.ABD’deki Big Mac fiyatına bölünerek oranı hesaplayın: Oran= Yerel Big Mac’in Dolar Karşılığı / ABD’deki Big Mac Fiyatı
4.Bu oranı gerçek döviz kuru ile karşılaştırın. Gerçek döviz kuru, 1 Amerikan Dolarının yerel para birimi cinsinden değeridir.
5.Oran ile gerçek döviz kuru arasındaki farkı yüzde olarak hesaplayın: Yüzdelik Fark = [ (Gerçek Döviz Kuru – Oran) / Oran] x 100
Big Mac Endeksi Ne Kadar Güvenilir?
Big Mac Endeksi, döviz kurlarının göreceli değerlerini somut bir örnekle değerlendirmek için eğlenceli ve kolay anlaşılır bir yöntem sunsa da, uluslararası para birimi değerlerini belirlemede kesin bir araç değildir. Ülkeler arasında vergilendirme, iş gücü maliyetleri ve yerel satın alma alışkanlıkları gibi ekonomik faktörleri dikkate alınmaz, bu yüzden sadece temel bir rehber olarak kullanılmalıdır.
Ayrıca, Big Mac hamburgerin bileşen maliyetlerinin ülkeden ülkeye değişkenlik göstermesi gibi faktörler de endeksin güvenilirliğini sınırlar. Dolayısıyla, Big Mac Endeksi, ekonomik analizlerde bir başlangıç noktası olarak faydalı olabilir, ancak daha kapsamlı ekonomik değerlendirmeler için yeterli değildir.
“Burgernomics” kavramıyla ekonomi dünyasına farklı bir perspektif getiren bu endeks, her ne kadar kapsamlı ekonomik analizler için tek başına yeterli olmasa da para birimlerinin alım gücünü anlamamız konusunda bizlere hızlı ve anlaşılır bilgiler sağlıyor. Özellikle farklı ülkelere seyahat etmeyi planlayanlar için bütçe hazırlarken veya farklı ülkelerdeki ekonomik durumu değerlendirirken, Big Mac endeksi faydalı bir başlangıç noktası olabilir.
İlginizi çekebilir: Flat White Ekonomi Ile Tanışın
İlginizi çekebilir: Uzmanlık Ve Çeşitlilikte Gig Ekonomisinin Katkısı