Çoğu zaman koşulları bir bardağın yarısı dolu ya da yarısı boş olarak değerlendirmekten bahsederiz. Gerçeği “bardağın yarısı dolu” olarak görmek, ona iyimser bir çerçeveden baktığınız; “bardağın yarısı boş” olarak görmek ise olumsuz bir gerçeklik çerçevesine sahip olduğunuz anlamına gelir.
Bahsettiğimiz bu çerçeveleme, dünyayı görme biçiminizdir. Buna bilişsel ön yargı da denir. Bu, size olumlu veya olumsuz bir şekilde sunulmasına bağlı olarak bilgilere farklı tepki verdiğiniz anlamına gelir. Olaylara hangi yönden bakarsanız bakın, verdiğiniz kararları doğrudan etkilemektedir. Bu yazımızda, bahsettiğimiz çerçeveleme etkisine daha yakından bakacağız ve ne anlama geldiğini tartışacağız. Keyifli okumalar!
Çerçeveleme Etkisi Nedir?
Çerçeveleme etkisi, kararlarımızın bilginin sunulma şeklinden etkilenmesidir. Hangi özelliklerin vurgulandığına bağlı olarak aynı bilgiler az ya da çok çekici gelebilir. Örneğin, ameliyat olmanız gerekiyor ve hayatta kalma şansınızın yüzde 90 olduğunu öğreniyorsunuz. Kulağa oldukça iyi geliyor, değil mi? Yüzde 10 ölüm şansınız var diyerek farklı bir çerçeveye oturtulmuş olsaydı, tepkiniz muhtemelen daha farklı olurdu. Bunun nedeni, daha önce de bahsettiğimiz gibi bilişsel ön yargıdır.
Seçenekler bize olumlu veya fayda sağlayacak bir şekilde sunulursa, kendimizi iyi hissetmemiz muhtemeldir ama aynı şey bize olumsuz bir çerçeveyle sunulursa endişelenmeye başlarız. Yüzde 90’lık bir hayatta kalma oranı ve yüzde 10’luk bir ölüm şansı tabii ki aynı anlama geliyor ancak zihnimiz olumsuz çerçevede sunulanlardan hoşlanmama eğilimindedir. Çerçeveleme etkisini anlamaya çalışmak, insanların sizinle nasıl iletişim kurduğunu ve neden belirli bir şekilde tepki verdiğinizi anlamanıza yardımcı olabilir.
Çerçeveleme Üzerine Bilimsel Çalışmalar
Tversky ve Kahneman tarafından yürütülen bir çalışmada, katılımcılardan bir hastalık için iki tedaviden birini seçmeleri istendi. Bu senaryoda, ölümcül bir hastalığı olan 600 kişi vardı.
Birinci tedavinin ardından 400 kişi için başarısız sonuçlandığı ve bu nedenle hayatlarını kaybedecekleri açıklaması yapıldı. İkinci tedavi, herkes için %33 oranında bir başarı oranına ve %66 oranında başarısız sonuçlanma ihtimaline sahipti.
- Katılımcılar, 200 kişinin yaşayacağı özellikle belirtildiğinde yani çerçevelendiğinde ilk tedaviyi seçme eğilimindeydiler. İnsanların %72’si bu çerçevelemeyi destekledi.
- 400 kişinin hayatını kaybedeceği çerçevelendiğinde ise destek %22’ye düştü.
Sonuç olarak, her iki çerçeve de aynı orana sahipti ancak çerçevelemenin farklı şekilde belirtilmesi, nihayetinde insanların görüşünü belirledi.
Çerçevelemenin Kişisel Etkisi
Seçimlerimiz; seçeneklerin farklı ifadeler, referans noktaları ve vurgularla çerçevelenme biçiminden etkilenir. Çerçeveleme etkisine dayalı kararlar, bilginin kendisine değil, bilginin sunulma şekline odaklanılarak verilir. Yetersiz bilgi veya daha az seçenek olumlu bir çerçeveye oturtulabileceğinden, bu tür kararlar yetersiz olabilir.
Çerçevelemenin Toplumsal Etkisi
Çerçeveleme etkisinin kamuoyu üzerinde önemli bir etkisi olabilir. Halkın dikkatini çeken ilişkiler ve diğer olaylar, çerçevelenme biçimlerine göre çok farklı yorumlanabilir. Bazen insanların çoğunluğuna fayda sağlayan konular veya konumlar, olumsuz çerçeveleme nedeniyle olumsuz görülebilir. Aynı şekilde, kamu yararını ilerletmeyen politika duruşları ve davranışları, olumlu nitelikleri etkin bir şekilde vurgulandığı için popüler hale gelebilir.
Çerçeveleme Etkisini Nasıl Önleyebiliriz?
Çerçeveleme etkisini azaltmak için birkaç strateji vardır. Araştırmalar, bir konuyla daha fazla “ilgilenen” kişilerin, onu çevreleyen çerçeveleme etkilerinden muzdarip olma olasılığının daha düşük olduğunu göstermiştir. Bahsettiğimiz bu ilgilenme, bir konuya ne kadar yatırım yaptığınız olarak düşünülebilir. 2010 yılında yapılan bir araştırmada, daha fazla dahil olan bireylerin çerçeveleme etkisine duyarlılığının az olduğu, buna karşın daha az dahil olan kişilerin ise çok daha duyarlı olduğu tespit edildi.
Bu bulgulardan çıkarabileceğimiz şey, bir konuyla ilgili seçimlerimizi düşünmemiz ve bu konuda daha fazla bilgi sahibi olmaya çalışmamız gerektiğidir. Neden bir seçeneği seçtiğimizi veya belirli bilgilere güvendiğimizi gerçekten düşünürsek, seçimlerimizi daha sağlıklı çerçevelerde değerlendirmiş oluruz.
İlginizi çekebilir: Sanal Tur İle Ziyaret Edebileceğiniz 10 Müze
Youthall’u takip et iş ve staj ilanlarını da kaçırma!
Bir yanıt yazın
Yorum yapabilmek için giriş yapmalısınız.