Çocukken size anlatılan masallardan hangilerini hatırlıyorsunuz? Mesela, kalabalık ve gürültülü bir caddede yere bozuk paralar atan amcanın masalındaki öğüdü hatırlıyor musunuz? Bozuk paraların sesine dikkat kesilen çoğunluğun düşüncelerinin büyük bir yüzdesine paranın hakim olduğu anlatılmaya çalışılmıştı bize. Aslında bu masalın kokteyl partisi etkisi ile bir ilgisi var!
Kokteyl partisi etkisi tam anlamıyla beynimizin belirli bir uyarıcıya odaklanması sonucu ortamdaki diğer uyaranları filtrelemesidir. Daha gündelik bir açıklamayla bir ifadeyi, bir sesi veya önemli bir kelimeyi izleyip ona odaklanmamızdır. Bu duruma en iyi örneği gürültülü bir partide adınızın geçtiği başka bir konuşmayı aniden duyabilmeniz ve gürültüye rağmen ona odaklanmanız olarak verebiliriz.
Kokteyl partisi etkisi ilk defa Colin Cherry tarafından 1953 yılında tanımlandı. Cherry, deneyinin katılımcılarına farklı mesajları aynı hoparlörden dinletip gürültüden ayrılabilen mesajların aslında birçok farklı değişkenden de etkilenebildiğini ortaya koydu. Hatta sonraları kendi ismimize seçici bir dikkat yöneltme yeteneğimizin biz neredeyse 5 aylıkken ortaya çıktığı anlaşıldı!
Cherry’den sonra bu etki üzerine farklı araştırmalar yapılmaya devam edildi. Çok daha gündelik bir örnek olarak ise bebeklerin ebeveynlerinin seslerine doğru yönelmelerini, başlarını o yöne doğru çevirmelerini verebiliyoruz. Kokteyl partisi etkisi yalnızca insanlara özel de değil! Hayvanlar da aynı anda birden fazla çağrının olduğu ortamlarda bulunduklarında yavrularının sesini kolayca ayırt edebiliyorlar, çiftleşme çağrılarını dinleyebiliyorlar.
Bu etkinin tam tersi olarak da kokteyl partisi sorunu veya kokteyl partisi sağırlığı kavramlarından bahsedebiliyoruz. Bu iki kavram da uyaranları seçici bir şekilde ayıramama durumundan doğan sağırlığı temsil ediyor.
Eğer kokteyl partisi etkisi ilginizi çektiyse, benzer işlemlerin yaşandığı farklı algısal durumları inceleyebilirsiniz. Örneğin görsel dikkat kavramı kokteyl partisi etkisinin daha çok şekil ve algılara yansıyan biçimidir. Ayrıca otomatik işleme kavramı da yine aynı etkinin farklı iş ve aktivitelerdeki öncelik sırası ile ortaya çıkma durumu olarak tanımlanır.
Aslında tüm bu kavramların en temelinde dikkat yatıyor diyebilir miyiz? Dikkat kelimesini tanımlarken William James’in ‘’zihnin aynı anda beliren nesne ve düşüncelerden birini açık ve net olarak sahiplenmesi’’ açıklamasını kullanabiliriz. Odaklanma, bilinç gibi yardımcılar ile birlikte sizce dikkatimizin bu gibi etkilerdeki yeri nedir? Yorumlarda buluşalım.
İlginizi çekebilir: Zeigarnik Etkisi Nedir?
Youthall’u takip et iş ve staj ilanlarını da kaçırma!
Bir cevap yazın
Yorum yapabilmek için giriş yapmalısınız.