Para birimi, bir ülkenin ekonomik refahını etkileyen en önemli unsurlardan. Her insanın yaptığı günlük ufak tefek alışverişler dışında, büyük meblağlar içeren ticaretlerde de para birimi fazlasıyla etkili. Büyük şirketlerin ve yatırımcıların ticaret yapacakları para birimini tercih ederken baktıkları parametreler, bir para biriminin güvenilirliğiyle alakalı. Peki ticaretin büyük oyuncuları ticarette kullanacakları para birimini hangi kriterlere göre seçiyor? Yatırımcıya güven veren ve vermeyen para birimi türlerini incelediğimiz bu yazımızda bu sorunun cevabını arayalım.
Hard-Currency (Sert Para) Nedir? Hangi Ülkelerde Bulunur?
Bir para yatırımcısının en çok dikkat ettiği nokta, yatırımını yürüttüğü para biriminin günden güne, haftadan haftaya büyük değişimler, kırılmalar yaşamayan; stabil, güvenilir ve elbette diğer para birimlerine göre değerli bir para birimi olmasıdır. Yatırım, adı üzerinde bir miktar paranın bir mülk, üretim aracı veya yine paraya emanet edilmesidir. Uzun veya kısa vadede kâr elde etmeyi amaçlayan yatırımcı, bir siyasi çalkalanma, yolsuzluk veya toplumsal infial sebebiyle emanetinin aniden değer kaybetmesini istemez. İşte bu emanete sahip çıkabilecek, çoğunlukla öngörülebilir ve değerli para birimlerine hard-currency denir.
Hard-currency olarak değerlendirilen para birimlerine olan talep, para birimini kullanan ülkelerin hukuki, siyasal ve toplumsal tutarlılığıyla yakından ilişkilidir. Yatırımcı, ülkenin hukuk sistemindeki işleyişi ve kaideleri bilip takip edebilir ise yaşadığı veya yaşayacağı her türlü hukuki soruna karşı hazırlıklı olacak, istenmeyen sürprizlerle karşılaşmayacaktır. Benzer şekilde, halkın alım gücünün daima belli bir standardın üstünde kaldığı, bu sebeple de tüketici davranışının öngörülebilir olduğu bir ülkede yatırımcı ve uluslararası şirketler ticaret konusunda güvende hissedecektir.
Hard-currency niteliğindeki para birimini kullanan ülkeler genelde “gelişmiş ülke” kategorisinde bulunanlardır. Bazı hard-currency örnekleri şunlardır:
- Dolar (ABD, Kanada, Avustralya)
- Euro (AB ülkeleri)
- Yen (Japonya)
- Pound sterling (Birleşik Krallık)
- İsviçre frangı (İsviçre)
- Renminbi (Çin)
Soft-Currency (Yumuşak Para) Nedir? Hangi Ülkelerde Bulunur?
Soft-currency, sık sık dalgalanan değerdeki para birimleri için kullanılır. Hard-currency’de olduğu gibi soft-currency’de de ekonomik, hukuki ve siyasal öngörülebilirlik esastır. Bir ülkenin hukuk sistemi sürekli emsal kararlarla çelişkili davranıyor, uluslararası anlaşmaları dikkate almıyor ve iç siyasetin çalkantılarından fazlasıyla etkileniyorsa, yatırımcılar o ülkenin para birimine güven beslemez. Zira yatırımcı da o ülkede hukuki bir problem yaşadığı takdirde haklarının korunacağına güvenemez. Benzer şekilde, kamuoyu tepkilerinin kanunların önüne geçtiği, siyasetin de toplumu ve tüketici davranışını sürekli etkilediği, alım gücünün çoğunlukla düşük olduğu bir ortamda yatırımcılar ticaret yapmaya isteksiz olacaktır.
Üstelik soft-currency olarak nitelendirilen ülkeler kimi zaman, özellikle de iç siyasetteki çıkarlar gözetilerek uluslararası kurumlarla diyalogu kesebilir veya sekteye uğratabilir. Böyle durumların en büyük sebeplerin biri aşırı otoriter ve yabancı düşmanı rejimlerdir. Üstelik bu rejimler baskıcı olmalarına rağmen kurdukları sıkı siyasi düzen sık sık askeri müdahalelerle baştan düzenlenir. Böylesine güvensiz ve değişken bir ortamda hiçbir yatırımcı ve ticaret aktörü de faaliyet yürütmeye istekli olmaz. Soft-currency niteliğindeki para birimleri ender durumlarda Rusya gibi üretim gücü yüksek ve “gelişmiş” sayılan ülkelerde de kullanılsa da, bu ülkelerdeki gerçekçi olmayan ekonomik spekülasyon seviyesi ve siyasi güvensizlik ülkelerin para birimlerini yatırımcılar için riskli hale getirir.
Soft-currency niteliğindeki para birimleri, genelde oldukça tartışmalı terimler olan “gelişmemiş” veya “gelişmekte olan ülkeler” tarafından kullanılır. Bazı soft-currency para birimleri ve kullanıldıkları ülkeler şunlardır:
- Zimbabwe doları
- Venezüela bolivarı
- Rus rublesi (Rusya)
- Türk Lirası (Türkiye)
Para Biriminin Değerlenmesi İçin Ne Yapmalı?
Bir para biriminin değerlenmesi için yapılması gereken öncelikle hukuki ve siyasi bir güven ortamı oluşturmaktır. Bunun yolu da anayasada belirlenen kanunların takip edilmesi ve bu kanuna uygun verilmiş kararların emsal alınması, böylece hem ulusal hem uluslararası tüm ekonomik aktörlere kesintisiz hukuki güvence sağlanmasıdır.
Bir başka önemli faktör, ülkedeki siyasi değişimlerin sürekli bir yeniden yapılanma, tüm düzenin baştan aşağı değişmesi gibi sonuçlara varmaması; siyasi iktidar kim olursa olsun siyasi süreçlerin ve yönetim stratejilerinin on yıllara yayılacak şekilde tutarlı olmasıdır.
Ve tabii en önemlisi, tüketici olacak halkın alım gücünün ani inişler ve çıkışlar göstermemesi, halkın büyük kısmının insani yaşam standartlarının altında kalmamasıdır. Bir ülkenin para birimi tüm bu gelişmeler sonucu yatırımcılara güven veren, uluslararası ticarette tercih edilen bir para birimi haline gelebilir.
İlginizi çekebilir: Yaklaşmakta Olan Gelecekte Kripto Paralar Hakkında Bilmeniz Gerekenler