Ürün Yaşam Eğrisi Nedir?
Küçük veya büyük farketmeksizin her ölçekteki firma, bir ürünü piyasaya sürdükten sonra ürünlerinin uzun ve verimli bir hayatının olmasını ister fakat ticari amaçla üretilen her bir ürün, kendi yaşam döngüsüne sahiptir. Her ürün, üretim süreci tamamlandıktan sonra başlayan ve pazarın durumuna göre devam eden veya sonlanan bir ömre sahiptir. Başka bir deyişle ürünler de tıpkı biz insanlar gibi doğar, büyür, olgunlaşır ve yok olur. Hiçbir ürünün sonsuza kadar satması mümkün olmamasına rağmen firmalar için ürünlerinin hangi aşamada olduğunu anlayabilmek, pazarlama stratejilerini uygulamakta ve değiştirmekte oldukça önemli bir rol oynar.
Ürün Yaşam Eğrisinin Aşamaları
1. Giriş (Tanıtım) Dönemi
Yeni bir ürünün piyasaya sunulmasının hemen ardından, firmaların ürün hakkında daha fazla bilgi sağlayarak farkındalık oluşturmaya çalıştığı ilk aşama tanıtım aşaması olarak da bilinen giriş aşamasıdır. Ne hedef pazar ne de potansiyel müşteri ürün hakkında bilgiye sahip olmadığından satın alma konusundaki çekinceleri düşük satışları beraberinde getirir. Yeni ürünü pazarda tutundurmak için ve tüketicileri ürün hakkında bilgilendirmek için reklam gibi tanıtım faaliyetlerinin yoğunluğu yüksek maliyetlere yol açabilir. Ürün, giriş aşamasında az miktarda üretildiği için birim maliyet firma için oldukça yüksektir. Düşük satış ve yüksek masraflar nedeniyle bu aşamada firmanın kârı düşük veya negatif yönde olabilir.
2. Büyüme Dönemi
Büyüme dönemi ürünün pazarda kabul edilmesiyle satışların hızla yükselmeye başladığı dönemdir. Artan talep sayesinde üretilen daha fazla ürün, birim maliyeti düşürdüğü için firmanın reklam gibi tanıtım maliyetleri çok daha fazla ürüne yansıtılır ve kârlılık hızlı bir şekilde artar. Firmanın amacı pazar payını artırarak bu aşamada mümkün olduğunca kalmaya çalışmak olduğundan firma, giriş döneminde temel özellikleriyle üretilen ve pazara sunulan ürünün kalitesini artırarak ürüne yeni özellikler ve modeller ekler. Bu aşamada hedef pazarın gelişmesiyle birlikte rekabet artar ve firma çok sayıda yeni rakibe sahip olur.
3. Olgunlaşma Dönemi
Pazardaki ürün artık potansiyel alıcılarının çoğu tarafından kabul gördüğü için satış büyümesinde yavaşlamanın görüldüğü dönem olgunlaşma dönemidir. Ürünü piyasadaki çok sayıda güçlü rakibe karşı savunmak için artan pazarlama harcamaları nedeniyle şirketin kârlılığı ya sabit kalır ya da düşer. Bu adımda, firmanın kârlılığını mümkün olan en yüksek seviyeye çıkarmak ve pazar payını korumak için üç seçeneği vardır: Pazarı değiştirmek, ürünü farklılaştırmak ve pazarlama karmasını değiştirmek.
- Pazar Değiştirmek: Firma, markası için yeni pazar segmentleri oluşturup yeni potansiyel kullanıcılar bularak tüketimi arttırmaya çalışır.
- Ürün Farklılaştırma: Firma, mevcut kullanıcılarını elinde tutmak ve yeni potansiyel kullanıcılara ulaşabilmek için kalite, özellik, stil, ambalaj gibi ürüne ait olan bileşenleri değiştirir.
- Pazarlama karmasını değiştirmek: Firma, bir veya birden fazla pazarlama karmasını- ürünün kendisini, fiyatını, dağıtım kanallarını veya tutundurma faaliyetlerini- değiştirerek satışları iyileştirmeye çalışır.
4. Düşüş Dönemi
Ürünün düşüş dönemine girmesiyle birlikte firmanın satışları ve kârlılığı sıfıra düşebileceği gibi uzun yıllar devam edecek düşük bir seviyeye de gelebilir. Böyle bir durumda firmanın izleyebileceği üç temel strateji vardır.
- Firma, ürünü elde tutmak için pazarda ürünü yeniden konumlandırma yaparak ve pazarlama karması stratejilerini değiştirerek yeniden büyüme veya olgunlaşma aşamasına geri dönmeye çalışır.
- Firma, tutundurma faaliyetlerine harcama yapmayı bırakarak sadece ürünü üretmek için gerekli yatırımları yapmaya devam eder. Diğer bir deyişle, ürün piyasada kendi başına bırakılır.
- Firma, ürünün üretimini durdurur ve ürünü pazardan çeker. Veya, ürün ve ürün hakları başka bir firmaya da satılabilir.
Pazara giren ürünler yukarıda bahsettiğimiz dört adımı düzenli bir şekilde takip etmeyebilir. Bazı ürünler pazara girer ancak tutundurma faaliyetlerinin eksikliği veya ürünün müşteri ihtiyacını ve beklentisini karşılayamamasıyla büyüme adımına geçmeden pazardan çıkar. Bazı ürünler ise düşüş döneminde yaptığı güçlü tutundurma faaliyetleri sayesinde veya firmanın ürünü pazarda yeniden konumlandırmasıyla tekrar büyüme dönemine girebilir.
İlginizi çekebilir: 5 Aşamada Design Thinking (Tasarım Odaklı Düşünme) Süreci