Bilinçsiz Ön Yargılarımız

Günümüzde sürekli gelişen içerikler sayesinde farkında olsakta olmasakta etkisinde kaldığımız, düşünce dünyamızı biçimlendiren birçok ön yargının etkisindeyiz. Bu önyargıların çoğu bilinç dışı oluşur. Fakat oluşan bu bilinç dışı ön yargıların bizlerin hayatında çeşitli açılardan derin ve yaşamın ilerleyen süreçlerinde etkisini daha da fazla hissedebileceğimiz etkilere sebep olabilir. Bu noktada aslında bilinç dışı oluşan bu ön yargılarımız konusunda bizi etkileyen en önemli faktör yanlılıktır. Bilişsel yanlılık ise aslında günlük hayatımızda bizleri farkında olmadan ve mantık süzgecinden geçmeden yanlış düşüncelere kapılmaya neden olan sistematik hatalardır. Bu yazımda sizlere 5 bilinçsiz ön yargı türünden bahsedeceğim.

• Yeniliğin Cazibesi 

Bu türde alışılagelmiş olan fikirler ve durumlardan sadece ilk kez düşünülmüş veya denenmiş şeyler için vazgeçmek veya onların doğruluğunu göz ardı etmektir. Yeniliğin cazibesi bir şeyin sadece yeni olmasından dolayı kabul görmesi demektir. Örnek vermek gerekirse elektrikli araç kullanımı kişi için yeni bir teknoloji olduğu için çok cazip gelse dahi bilinçaltında eskiden kullandığı araçların daha güvenli olduğunu düşündüğü için bu konuda bilinçsiz bir ön yargısı olur fakat yinede elektrikli araçlara karşı gelmez. 

• Kumarbaz Yanılgısı

Bu türde aslında birbirinden bağımsız iki olayın birinin diğerinin olma şartı olarak hiçbir mantıklı gerekçesi olmadan ilişkilendirilmesidir. Bu iki olay arasında aslında bir ilişki olmamasına rağmen insanlar bir olayın diğer olayın gerçekleşme ihtimalini etkilediğini düşünürler. Bu bilinçsiz ön yargı türünün ismi ise Monte Carlo Kumarhanesinde 1900 yılında rulet masasında ard arda 8 kez siyah geldiğinde masada bulunan oyuncuların her siyahtan sonra kırmızı rengin geleceğine inanışlarının artmasından gelmektedir. Matematiksel olarak bunun hiçbir temeli yoktur. 

• Semmelweis Refleksi 

İnsanlar düzenlerinin bozulmasından hiç hoşlanmazlar. Burada yaşanabilecek değişikliklerin getirdiği korku veya alışılagelmiş düzenin bozulmamasını istemesi en büyük nedenler arasında sayılabilir. Macar bir hekim olan Semmelweis’ın ortaya attığı bu terimde insanların öğrendikleri yeni bilgiler ile alıştıkları bilgiler yani yerleşik normlar  eğer çelişiyorsa insanların bu noktada yeni bilgileri reddetme isteğine değinir. Semmelweis bir hekim olarak hastane personellerinin ellerini doğum öncesinde yaşanan bakteriyel enfeksiyonları önleyeceğini ileri sürse de o dönemde insanlar bu yeni bilgiyi reddederek alışageldikleri norma sahip çıkmışlardı. 

• Çerçeveleme etkisi

İnsanlar karar verirken birçok şeyden etkilenirler. Gerek markalar müşterilerini gerekse partiler seçmenlerini etkilemek için birçok şeyi sunarken bunu kendi çerçevelerinden anlatırlar. Örnek vermek gerekirse bir yoğurt markası düşünelim, bu markaya ait iki yoğurt ürünü olsun ve birinin üzerinde %20 yağlı diğerinin üzerinde ise %80 yağsız yazmış olsun. Çoğu insan daha sağlıklı olduğu kanısına kapılarak ikinci seçeneği seçecektir. Fakat ikiside aynı ürünün farklı sunulmuş halleridir. Çerçeveleme etkisi insanların kararlarının bilgiye değil bilginin sunulma biçimine bağlı olduğunu gösterir. 

• Yem Atma Etkisi

Bir önceki maddede bahsettiğim gibi insanların kararları birçok etkiye maruz kalırlar ve değişmeye çok meyillidirler. Birçok firma bu etkiyi kullanarak insanların kararlarını etkiler. Seçenekler arasına aslında seçilmeye meyilli olmayan, sadece karşılaştırma amacıyla eklenen bir opsiyon daha eklerler ve kişiler kararlarında büyük bir değişiklik sergilerler. Örneğin insanlar bu patlamış mısırlar arasından sadece small ve large seçenekleri olsa birçok kişi small seçeneği seçer. Fakat burada medium boyu da eklediğimizde insanların kararları keskin bir şekilde değişerek large seçeneği oluyor. 

Bu 5 tür bilinçsiz ön yargıların sadece bir kısmını oluşturuyor. Bu noktada bilinçsiz ön yargılardan uzaklaşmak için insanları birey olarak görmeye, reflekslerimizle tepki vermemeye, sizden farklı olan insanlarla daha fazla vakit geçirmeye ve bakış açınızı değiştirmeye dikkat edin. 

İlginizi çekebilir : Halo Etkisi: Ön Yargılarımızın Olumlu Ve Olumsuz Sonuçları