İşten ya da okuldan eve dönüp koltuğa yattığımızda, uykudan biraz önce ve gözümüzü ilk açtığımız anda. Yemek yerken, toplu taşımada yolculuk yaparken, bir yerlerde sıra bekliyorken. Tüm bu anlarda ve çok daha fazlasında çoğu insanı aynı şeyi yaparken görebilirsiniz. Evet, doğru tahmin ettiniz; telefonda ‘kaydırma’ yapmaktan bahsediyoruz.
Belki de gün içinde en çok ve en uzun süreli yaptığımız hareketlerden biri olan kaydırma hareketi, bazen kendimizden geçerek zaman ve mekan algısını dahi kaybetmemize neden olabiliyor. “5 dakika bakıp çıkarım” diye başladığımız bir şey, bir bakmışsınız 1, 2 saat boyunca aralıksız devam ediyor.
Büyük oranda Instagram ile hayatımıza giren, TikTok’un yükselişi ile tüm sosyal medya platformlarına sıçrayan kaydırılabilir bir arayüz, kullanıcıların ucu bucağı olmayan bir içerik havuzu içinde sonsuza kadar kaydırmasına olanak tanıyor. Kullanıcıları adeta hipnotize eden bu hareket, söz konusu sosyal medya platformlarından çıkıp gitmeyi de oldukça zor bir hale getiriyor.
Bu hareketin bir parçası olarak karşımıza doomscrolling, yani oldukça hızlı ve çoğunluğu olumsuz olacak şekilde büyük miktarda haber tüketme alışkanlığı çıkıyor. Kurtulması neredeyse imkansız gibi hissettiren doomscrolling, kullanıcıların uygulamada geçirdiği süreyi desteklemek adına hemen hemen tüm sosyal medya platformları tarafından destekleniyor ve uygulamaların temel işleyişinin bir parçası haline gelmiş bulunuyor.
Peki, size kaydırma alışkanlığınızı (hatta bağımlılığınızı) daha faydalı bir şekilde kullanabileceğinizi, kaydırırken faydalı bilgiler edinebileceğinizi söylesek? WikiTok ile tanışın.
TikTok ve Wikipedia, Tek Bir Noktada: WikiTok
New York merkezli bir uygulama geliştiricisi olan Isaac Gemal tarafından yaratılan WikiTok, isminden de anlamış olabileceğiniz üzere TikTok ve Wipipedia’yı tek bir yerde bir noktada buluşturuyor. Böylece, kullanıcıların TikTok benzeri bir dikay kaydırma arayüzü ile Wikipedia makaleleri arasında gezinmesi mümkün hale geliyor.
WikTok, rastgele ilginç bilgilere ulaşmanın, yeni şeyler öğrenmenin ve sosyal medyanın bağımlılık yaratan algoritmalarını lehinize çevirerek boş zamanınızı değerlendirmenin yeni ve eğlenceli bir yolu olarak karşımıza çıkıyor. Tabii, kaydırma hareketi nedeniyle WikiTok da kendi içinde bir bağımlılık yaratıyor ancak bu bağımlılık, daha zararsız olmasıyla sosyal medya platformlarının yarattığı bağımlılıktan ayrılıyor.
Bununla birlikte, sosyal medya platformlarının sürekli olarak kullanıcıları izlemesini ve ilgi alanlarına göre hedefli içerikler ile reklamlar sunmasını sağlayan algoritmalar da WikiTok’ta bulunmuyor. Bir sonraki kaydırışınızda karşınıza ne çıkacağını, WikiTok’un size hangi bilgiyi sunacağını kestirememek de bu platforma heyecan katıyor!
Peki, WikiTok Nasıl Çalışıyor?
Henüz bir uygulaması bulunmayan ancak hem mobil hem de masaüstü tarayıcılar üzerinden erişilebilen WikiTok, Wikipedia’nın API’ından rastgele makaleler çekerek bunları dikey bir akışta ziyaretçilere sunuyor. Ziyaretçiler, ilgilerini çeken bir içerik gördüklerinde “Daha Fazla Oku” seçeneğine tıklayarak makalenin tamamına yönlendiriliyor.
Öte yandan, isminde TikTok’tan bir parça taşımasına rağmen şu an için WikiTok’ta video bulunmuyor. Bunun yerine, her bir içerikte, ilgili Wikipedia makalesinden alının bir görsel yer alıyor.
WikiTok’un akışı şu an için tamamen rastgele bir şekilde çalışıyor ve Gemal, Ars Technica’ya verdiği demeçte, kullanıcıların ilgi alanlarına göre hedefli içerikler önerek bir sisteme karşı olduğunu belirtiyor:
“GitHub’ımda birçok kişi bana çılgınca bir WikiTok algoritması istemeleriyle ilgili mesajlar gönderdi. Ama ben artık her günümüzü yöneten acımasız, şeffaf olmayan algoritmalardan bıktığımızı düşünüyorum. Dünyada algoritmaların olmadığı küçük bir köşe neden olmasın?”
WikiTok’u asıl benzersiz yapan şey ise Wikipedia’nın 9,5 milyon makalelik geniş bilgi yelpazesi olarak öne çıkıyor. Başka bir deyişle, WikiTok, dünyanın en geniş çaplı ansiklopedisini, sosyal medya bağımlılığı ile bir araya getiriyor.
Öte yandan, TikTok ve Instagram gibi platformlarda da bilgilendirici içerikler yer alıyor, ancak bu bilgilerin doğruluğundan emin olmak her zaman mümkün olmuyor. WikiTok ise Wikipedia makalelerini desteklemesi açısından daha güvenli bilgiye ulaşmayı sağlıyor.
WikiTok’un Doğuşu
WikiTok, aslında X’te bir sohbet sonucu doğdu. Bir geliştirici olan Tyler Angert, “Çılgın proje fikri: Tüm Wikipedia’yı tek bir kaydırılabilir sayfada gösteren bir uygulama” şeklinde bir tweet attı. Bloomberg Beta girişim sermayesi yatırımcısı James Cham’in bu tweet’e “Daha da iyisi, ilgini çeken bir sonraki konuya göre sonsuz kaydırmalı bir Wikipedia sayfası?” şeklinde yanıt vermesinin ardından Angert, “WikiTok” ismini önerdi.
Bu sohbete denk gelen yazar Grant Slatton’ın konuşmayı alıntılamasının ardından WikiTok fikri, Isaac Gemal’e ulaştı. Slatton’ın tweet’ini gördükten sonra “Bunu hızlıca geliştirebilirim ve popüler olabilir” diye düşünen Gemal, daha fazla beklemeden kodlama aşamasına geçti.
Kodlama için Anthropic’in yapay zekası Claude ve Cursor gibi araçlardan faydalanan Gemal’in WikiTok için bir prototip oluşturması yalnızca 1,5 saatini aldı. Gemal, akabinde sonucu X’te paylaştı ve Y Combinator’ın Hacker News platformunda duyurulmasının ardından WikiTok, hızla popülerlik kazanmaya başladı.
Peki ya Teknik Açıdan?
React 18, TypeScript, Tailwind CSS ve Vite kullanılarak geliştirilen WikiTok’un kodları şu an GitHub üzerinden herkese açık bir şekilde sunuluyor. Böylece isteyen herkes projeye katkıda bulunabiliyor ya da kendi versiyonunu oluşturabiliyor.
WikiTok, şu an için;
- 14 farklı dil destekliyor,
- Makaleleri önizleme olarak gösteriyor,
- Makaleleri paylaşma özelliği sunuyor,
- Hem masaüstü hem de mobil tarayıcıda çalışıyor.
Bununla birlikte, Gemal, WikiTok’un bağımsız kalması ve ücretsiz olması konusunda da kararlı gibi gözüküyor. Gemal, konuya ilişkin “Çılgınca para kazandıran bir TikTok algoritması yaratma gibi bir planım yok. Tam aksine, WikiTok anti-algoritmik bir platform!” ifadelerini kullanıyor.
WikiTok’un Geleceği
Gemal, sosyal medya kullanıcılarının giderek daha fazla alternatif bir internet deneyimi arzuladığını düşünüyor. WikiTok’un 2010’ların başında popüler olan, kullanıcılara ilgilerine göre rastgele web sitelerine yönlendiren keşif platformu StumbleUpon’a benzediğini belirten Gemal, “Sanırım internetin daha ilkel bir formuna geri dönmek isteyen bir döngüye giriyoruz,” ifadelerini kullanıyor.
WikiTok tabii ki doomscrolling’in sonu olmayacak, bu problemin tek bir platform ile çözmenin imkansız olduğunu kabul etmek gerekiyor. Yine de WikiTok, en azından interneti daha anlamlı ve faydalı bir şekilde kullanmanın eğlenceli bir yolunu sunuyor.
Henüz emekleme aşamasında olan bu platformun nasıl bir noktaya evrileceğini hep birlikte izleyip göreceğiz.
İlginizi çekebilir: Dünyanın En Hızlı İnternetine Sahip Ülkeler Belli Oldu: Türkiye Kaçıncı Sırada?