Sanat ve teknolojinin buluşması ile oluşan yapay zeka eserleri, sanatta yeni bir sayfa açtı. Yapay zeka yani artifical intelligence (AI) ile harikalar yaratan ve dünyada bu konunun öncülerinden yeni medya sanatçısı Refik Anadol’un Nike işbirliği ile yarattığı Alkazar Rüyası enstalasyonu şu anda İstanbul’daki en popüler gösterimlerden biri. Yakın zamanda bu enstalasyonun bulunduğu Hope Alkazar’ı deneyimleme fırsatım oldu, bu yazımda bu deneyimimden ve yapay zekanın sanata nasıl uyarlandığını ele alacağım.
Yapay Zeka Sanatı Nedir?
Yapay zeka; makinelerin insan davranışlarını öğrenmeleri, taklit etmeleri ve bu deneyimler ile kendilerini geliştirmelerine denir. Peki yapay zeka sanata uyarlanırsa bu gerçek bir sanat olur mu? Yapay zeka sanatının oluşum sürecinde de tıpkı bir çizim gibi sanatçının rolü önemli bir yer kaplamaktadır. Bu süreçte sanatçının giriş verilerini derlemek, yapay zeka üretken modelinin insan-makine işbirliğini yapmak ve üretilen görüntüleri iyileştirmek gibi görevleri vardır. İnsan-makine işbirliği ile yapılan bu sanat türüne aynı zamanda melez sanat (hybrid art) da denmektedir. [1]
Hope Alkazar’da Neler Oluyor?
Hope Alkazar yani Alkazar Sineması, 1923’ten beri hizmet veren bir sinemadır. Yakın zamanda yapılan restorasyonundan sonra 2021 yılından itibaren Hope Alkazar olarak hizmet vermektedir ve içerisinde Nike işbirliği ile düzenlenen spor ve kültür-sanat aktiviteleri yapılmaktadır. İstiklal Caddesi’nin kalabalığında bu dar cepheli binayı görmek zor olsa da, mimari açıdan da ilgi çeken Beyoğlu’nun sembolü olmuş bir binadır.
“Yeni Geleceğin Yeni Hareket Sahnesi” olmayı hedefleyen Hope Alkazar’ın benimsediği değerleri şunlardır:
- Yenilikçi: Hope Alkazar rutine uymaz, bilinmeyeni sorgular, farklı bakış açılarını arayan bir oyun alanıdır.
- Herkese Açık: Hope Alkazar’ın kapıları herkese açıktır, eşitliğe inanır.
- Sınır Tanımaz: Hope Alkazar dijital ve fiziksel bariyerlerin ötesindedir. Bu platformun sınırları yoktur.
- Birlikte İyi: Hope Alkazar sahnesi herkesi birlikte hareket etmeye, büyümeye ve gelişmeye teşvik ediyor ve ayrıcalıkları ortadan kaldırıyor.
- Çevreye Duyarlı: Hope Alkazar sıfır atık, sıfır karbon politikasını izler ve sürdürülebilir bir gelecek hedefler.
Hope Alkazar’da yapılabilecek birçok aktivite var. Örneğin Alkazar Rüyası’nı deneyimleyeceğiniz, çeşitli spor etkinliklerine veya söyleşilere katılabileceğiniz Alkazar Salonu, Esra Gülmen tarafından çeşitlilik, empati ve birliktelikten doğan gücü esas alarak tasarlanan Spor Stüdyosu, sürdürülebilir bir geleceğin hayali ile yaratıcı aktivitelerin yapıldığı Yaratıcı Stüdyosu gibi. Ayrıca bu binanın bünyesinde 3 adet doğal ve sağlıklı ürünler yapan ayrıca iç tasarımıyla dikkat çeken cafeler var. Binanın en üst katında ise bir dikey bostan bulunmaktadır.
Alkazar Rüyası Nasıl Bir Deneyimdi?
Alkazar Rüyası, 150 adet Yeşilçam filminden alınan data verileri ışığında Refik Anadol tarafından tamamen Alkazar Sinemasının doğasına özel olarak yapay zeka ile hazırlanmış bir görsel ve işitsel enstalasyondur. Alkazar Rüyası’nı deneyimleyebilmek için Hope Alkazar’ın sitesinden önceden ücretsiz olarak rezervasyon yaptırmanız yeterli. Alkazar Rüyası hakkında, Hope Alkazar’ın direktörü Bahar Türkay bu enstalasyon yapılırken bütün ekibin kafasındaki sorunun “Alkazar, bir rüya görseydi ortaya ne çıkardı, nasıl bir rüya görürdü?” olduğunu söylemiş ve deneyim bunu gerçekten de hissettiriyor.
Alkazar Rüyası toplamda 20 dakikadan oluşmaktadır. İlk 12 dakikada hangi filmlerin hangi kesitlerinin alındığını, hangi kelimelerin ve müziklerin seçildiğini daha sonra da bu taramalardan nasıl bir sanat oluştuğunu görüyorsunuz. Benim için bu tarihi binanın yüksek tavanlı salonunda yere oturup bütün salona yansıtılmış bu gösteriyi izlemek, hem görsel hem de işitsel olarak çok etkileyiciydi. Ayrıca sabah 9.30 seansına gittiğim için içeride sadece ben ve 3 kişilik bir arkadaş grubu vardı, bu sayede tamamen bana özel bir enstalasyonmuş gibi deneyimleme şansım oldu. Daha sonraki 8 dakikada ise salona yansıtılan yapay zeka medyası ile yapabileceğiniz interaktif bir gösteri yapılıyor. Bu seansta salondaki görseller sizin hareketlerinize göre tepki veriyor, siz hareket ettikçe renkleri değişiyor. Burada birbirimizi tanımasak da, benimle beraber sabah seansına gelen 3 arkadaş ile dans ettik ve salon da bizimle dans etti. Hope Alkazar’ın “Birlikte İyi” mottosunu bu seansta daha iyi anlamış oldum.
“Alkazar Rüyası, dünyada ilk defa eski sinema arşivleri ile yapay zekanın bir araya geldiği ve izleyiciye, izleyici hareketleri sayesinde form değiştirebilen interaktif deneyim yaşatan bir yapay zeka sanatı olma özelliğini taşıyor.” [2]
Alkazar Rüyası Tanıtım Videosu
Referanslar:
[1] Aslan, E. (2019). Yapay Zekâ Resimleri ve Sanatın Başkalaşan Mecrası Üzerine. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (42), 231-242.
[2] Mimarizm .(2022). HOPE Alkazar Kapılarını Açıyor. https://www.mimarizm.com/haberler/gundem/hope-alkazar-kapilarini-aciyor_133055
HOPE Alkazar: Kendi hikâyeni yazma zamanı. (2021). https://mediacat.com/hope-alkazar-kendi-hikayeni-yazma-zamani/
İlgini çekebilir: Dünyanın İlk Artist Robotu Ai-Da İle Tanışın